چون پیغمبر اسلام معلم همه‏ى نیکى‏ها و معلم عدالت، انسانیت، معرفت، برادرى و معلم رشد و تکامل و پیشرفت دائمى بشر تا انتهاى تاریخ بود. بشر کى مى‏تواند زمانى را تصور کند که از این درسهاى گرانبها بى‏نیاز باشد؟ بشریت امروز هم مثل همیشه محتاج درس و تعلیم پیغمبر اسلام است.

عمق بخشیدن به ایمان مردم و هدایت قلبى و معنوى انسانها در یک جامعه، اولین وظیفه مسؤولان امر است. «انّا ارسلناک شاهدا و مبشّرا و نذیرا و داعیا الى اللَّه بأذنه و سراجا منیرا»؛ این وظیفه پیغمبر است؛ همین پیغمبرى که امروز روز ولادت اوست. ما مى‏خواهیم همان راه را برویم. «هو الّذى بعث فى الأمیّین رسولا منهم یتلوا علیهم ایاته و یزکّیهم و یعلّمهم الکتاب و الحکمة»؛ تزکیه و تعلیم، جزو وظایف اصلى پیغمبر است. در جوامع اسلامى، مسؤولان باید همان راه را بروند؛ باید تعلیم دهند و تربیت کنند؛ باید ایمان دینى را در ذهنها تقویت و راسخ کنند. این جزو وظایف ماست؛ این سپاسگزارى ما در مقابل این ملت است؛ این شکرانه ما در مقابل خداى متعال است که این نعمتهاى بزرگ - این حضور مردمى - را به ما داده است. این دلها دست خداست. توجّه و اقبال و حضور و عزم و اراده و شوق مردم، نعمتهاى بزرگ الهى است که ارزانى ما کرده است. باید اینها را شکر بگوییم. شکرانه این نعمت به این است: در راه اصلاح امور زندگى و تقویت ایمان دینى مردم باید همه تلاش خودمان را بکنیم.

ولادت ژیامبر اعظم (ص)، ولادت برترین نمونه‏هاى رحمت الهى براى بشریت بود؛ چون وجود آن بزرگوار و ارسال این پیامبر بزرگ، رحمت حق تعالى بر بندگان بود. این ولادت، ولادت رحمت است. دنیاى اسلام باید این نکته را درک کند که این رحمت، یک رحمت منقطع نیست؛بلکه یک رحمت مستمر است. آن روز، بسیارى از افراد بشر، از روى جهالت یا به خاطر عصبیتهاى خودخواهانه، با این مظهر نور و هدایت بشر جنگیدند؛ با این که پیامبر(ص) براى برداشتن بار از روى دوش بشریت، به جهان آمده بود: «ویضع عنهم اصرهم والاغلال التى کانت علیهم». چه بارهاى سنگینى بر دوش آحاد بشر آن روز بود! چه غلهاى سنگینى بر گردن بشر افکنده شده بود! امروز هم همین طور است. اگر کسى ادّعا کند که بر دوش بشریت امروز، بارهایى سنگینى مى‏کند که از بار دوش انسانهاى جاهل جزیرةالعرب در آن روز، سنگین‌تر است، سخن گزافى نگفته است. این ظلمى که به آحاد بشر مى‏شود، این حق‏کشى‏اى که در جوامع بشرى انجام مى‏گیرد، این غلبه دادن مادیّت بر زندگى بشر و راندن معنویت از محیط زندگى انسانها که امروز به زور و با شیوه‏هاى مختلف بر آحاد بشر تحمیل مى‏شود، اینها بار بر دوش بشریت است. آنچه که امروز بشریت در دوران تمدّن صنعتى و زیر تشعشع مادّیگرى جذّاب و فریبنده احساس مى‏کند، سنگین‌تر و سخت‏تر و - در مواردى - تلخ‌تر است از آنچه که در ظلمات جاهلیت هنگام ظهور اسلام، حس مى‏کرد و بر دوش او سنگینى مى‏نمود!
اگر امروز بشریت متوجه این رحمت شود - رحمت وجود اسلام، رحمت تعالیم نبوى، این سرچشمه جوشان وحدت - و آن را بیابد و خود را از آن سیراب کند، بزرگترین مشکل بشر برطرف خواهد شد. اگر چه همین امروز هم، تمدّنهاى موجود عالم، بلاشک از تعالیم اسلام بهره‏مند شده‏اند و بدون تردید آنچه از صفات و روشهاى خوب و مفاهیم عالى در بین بشر وجود دارد، متّخذ از ادیان الهى و تعالیم انبیا و وحى آسمانى است و بخش عظیمى از آن، به اسلام متعلق است؛ لیکن امروز بشر به معنویت و صفا و معارف روشن و حق و دلپذیر اسلام - که هر دل با انصافى آن معارف را مى‏پذیرد و مى‏فهمد - نیازمند است. لذاست که دعوت اسلامى در جهان، طرفدار پیدا کرده است و بسیارى از غیر مسلمین هم دعوت اسلامى را پذیرفته‏اند.

صحنه‏ى سوم از زندگى پیامبر، صحنه‏ى ذکر و عبادت الهى‏
و بالاخره صحنه‏ى سوم از زندگى پیامبر، ذکر و عبادت الهى آن حضرت بود. پیامبر با آن مقام و با آن شأن و عظمت، از عبادت خود غافل نمى‏شد؛ نیمه‏ى شب مى‏گریست و دعا و استغفار مى‏کرد. ام‏سلمه یک شب دید پیامبر نیست؛ رفت دید مشغول دعا کردن است و اشک مى‏ریزد و استغفار مى‏کند و عرض مى‏کند: «اللّهم و لا تکلنى الى نفسى طرفة عین». ام‏سلمه گریه‏اش گرفت. پیامبر از گریه‏ى او برگشت و گفت: این‏جا چه مى‏کنى؟ عرض کرد: یا رسول‏اللَّه! تو که خداى متعال این‏قدر عزیزت مى‏دارد و گناهانت را آمرزیده است - «لیغفرلک اللَّه ما تقدّم من ذنبک و ما تأخّر» - چرا گریه مى‏کنى و مى‏گویى خدایا ما را به خودمان وانگذار؟ فرمود: «و ما یؤمننى»؛ اگر از خدا غافل بشوم، چه چیزى من را نگه خواهد داشت؟ این براى ما درس است. در روز عزت، در روز ذلت، در روز سختى، در روز راحتى، در روزى که دشمن انسان را محاصره کرده است، در روزى که دشمن با همه‏ى عظمت، خودش را بر چشم و وجود انسان تحمیل مى‏کند، و در همه‏ى حالات خدا را به یاد داشتن، خدا را فراموش نکردن، به خدا تکیه کردن، از خدا خواستن؛ این، آن درس بزرگ پیامبر به ماست.

 صحنه‏ى دوم از زندگى پیامبر، صحنه‏ى رفتار با مردم‏
صحنه‏ى دوم از زندگى پیامبر، رفتار آن حضرت با مردم بود. هرگز خلق و خوى مردمى و محبت و رفق به مردم و سعى در استقرار عدالت در میان مردم را فراموش نکرد؛ مانند خود مردم و متن مردم زندگى کرد؛ با آنها نشست‏وبرخاست کرد؛ با غلامان و طبقات پایین جامعه، دوستى و رفاقت کرد؛ با آنها غذا مى‏خورد؛ با آنها مى‏نشست؛ با آنها محبت و مدارا مى‏کرد؛ قدرت، او را عوض نکرد؛ ثروت ملى، او را تغییر نداد؛ رفتار او در دوران سختى و در دورانى که سختى برطرف شده بود، فرقى نکرد؛ در همه حال با مردم و از مردم بود؛ رفقِ به مردم مى‏کرد و براى مردم عدالت مى‏خواست.
در جنگ خندق، وقتى که مسلمین در مدینه از همه طرف تقریباً محاصره بودند و غذا به مدینه نمى‏آمد و آذوقه‏ى مردم تمام شده بود، به طورى که گاهى دو روز، سه روز کسى غذا گیرش نمى‏آمد که بخورد، در همان حال پیامبر اکرم خودش در خندق کندن در برابر دشمن، با مردم مشارکت مى‏کرد و مانند مردم گرسنگى مى‏کشید.

از امروز می خواهم در سه صحنه از صحنه‏هاى مهم زندگى، جملات مختصرى از آن بزرگوار عرض مى‏کنم. البته در این باب کتابهاى مفصل نوشته شده است و سخن، طولانى‏تر و مبسوطتر از آن است که در گفتارهایى از این قبیل بشود حق آن را ادا کرد. از هر خرمن گلى، خوشه‏یى باید چید؛ براى این‏که در ذهن ما یاد آن بزرگوار همیشه زنده باشد.

صحنه‏ى اول از زندگى پیامبر، صحنه‏ى دعوت و جهاد

کار مهم پیامبر خدا، دعوت به حق و حقیقت، و جهاد در راه این دعوت بود. در مقابل دنیاى ظلمانى زمان خود، پیامبر اکرم دچار تشویش نشد. چه آن روزى که در مکه تنها بود، یا جمع کوچکى از مسلمین او را احاطه کرده بودند و در مقابلش سران متکبر عرب، صنادید قریش و گردنکشان، با اخلاقهاى خشن و با دستهاى قدرتمند قرار گرفته بودند، و یا عامه‏ى مردمى که از معرفت نصیبى نبرده بودند، وحشت نکرد؛ سخن حق خود را گفت، تکرار کرد، تبیین کرد، روشن کرد، اهانتها را تحمل کرد، سختیها و رنجها را به جان خرید، تا توانست جمع کثیرى را مسلمان کند؛ و چه آن وقتى که حکومت اسلامى تشکیل داد و خود در موضع رئیس این حکومت، قدرت را به دست گرفت. آن روز هم دشمنان و معارضان گوناگونى در مقابل پیامبر بودند؛ چه گروههاى مسلح عرب - وحشیهایى که در بیابانهاى حجاز و یمامه، همه‏جا پراکنده بودند و دعوت اسلام باید آنها را اصلاح مى‏کرد و آنها مقاومت مى‏کردند - و چه پادشاهان بزرگ دنیاى آن روز - دو ابرقدرت آن روز عالم؛ یعنى ایران و امپراتورى روم - که پیامبر نامه‏ها نوشت، مجادله‏ها کرد، سخنها گفت، لشکرکشیها کرد، سختیها کشید، در محاصره‏ى اقتصادى افتاد و کار به جایى رسید که مردم مدینه گاهى دو روز و سه روز، نان براى خوردن پیدا نمى‏کردند. تهدیدهاى فراوان از همه طرف پیامبر را احاطه کرد. بعضى از مردم نگران مى‏شدند، بعضى متزلزل مى‏شدند، بعضى نق مى‏زدند، بعضى پیامبر را به ملایمت و سازش تشویق مى‏کردند؛ اما پیامبر در این صحنه‏ى دعوت و جهاد، یک لحظه دچار سستى نشد و با قدرت، جامعه‏ى اسلامى را پیش برد، تا به اوج عزت و قدرت رساند؛ و همان نظام و جامعه بود که به برکت ایستادگى پیامبر در میدانهاى نبرد و دعوت، در سالهاى بعد توانست به قدرت اول دنیا تبدیل شود.

بعد از دوران قرون وسطى‏ که در دنیاى مغرب زمین و مسیحیت، تهاجم تبلیغاتى وسیعى نسبت به شخصیت رسول اکرم(ص) انجام گرفت و دشمنانِ سوگندخورده‏ى اسلام فهمیدند که یکى از راههاى مبارزه با اسلام این است که چهره‏ى نبىّ مکرّم اسلام(صلّى‏اللَّه‏علیه‏واله‏وسلّم) را مخدوش بکنند و کارهاى زیادى هم در این زمینه انجام گرفت، تا امروز که دشمن به نحو مستمر و با شیوه‏هاى مختلف، روى امحاى شخصیت پیامبر از ذهنهاى آزادگان عالم کار کرده است، مردم بسیارى در دنیا هستند که اگر پیامبر اسلام را به همان اندازه‏یى که مسلمانها مى‏شناسند یا حتّى کمتر از آن بشناسند - یعنى حقیقتاً فقط شبحى از آن چهره‏ى منوّر بر دلهاى آنان آشکار بشود - عقیده و گرایش آنها نسبت به اسلام و معنویت اسلامى تضمین خواهد شد. ما باید روى این مسأله کار کنیم.
بزرگترین تبلیغ براى اسلام، شاید همین باشد که ما چهره‏ى پیامبر اسلام را براى بینندگان و جویندگان عالم روشن کنیم و بسیار بجاست قبل از آن که دشمنان و مخالفان، با روشهاى و شیوه‏هاى فرهنگى و هنرى پیچیده‏ى خود، چهره‏ى آن بزرگوار را در اذهان مردمِ بى‏خبرِ عالم مخدوش کنند، مسلمانانِ هنرمند و مطلع و وارد به شیوه‏هاى گوناگون در عالم، با بیان و تبلیغ و تبیین راجع به آن شخصیت معظّم و مکرّم، کار علمى و فرهنگى و هنرى و تبلیغى بکنند. اینها کارهاى لازمى است.
شما در همین اواخر ملاحظه کردید که وقتى استکبار جهانى به برکت انقلاب اسلامى، با رشد معنوى اسلام مواجه شد و در جبهه‏ى نظامى و سیاسى نتوانستند انقلاب و جمهورى اسلامى را - که امروز مظهر و نمودار اسلام عملى است - بکوبند و شکست بدهند و خواستند به تهاجم فرهنگى دست بزنند، مزدور خودشان را وادار کردند تا به شخصیت رسول اکرم و نبىّ معظّم اهانت بکند و شیطان صفتى، به دستور شیاطین زر و زور عالم، آن کتاب شیطانى(کتاب آیات شیطانی) را بنویسد که البته با پاسخ و عکس‏العمل قاطع مسلمین عالم و در مقدّم آنان، امام بزرگوار و رهبر عظیم‏الشّأن و فقید ما مواجه شدند که به هدر بودن خون آن شیطان صفت و اعدام او حکم کردند.
پس، یک مطلب این است که باید روى معرفى شخصیت رسول اکرم کار کنیم، و نه فقط شخصیت آن بزرگوار به معناى زندگى آن حضرت، بلکه ابعاد گوناگون وجود آن بزرگوار مثل: اخلاقیات و روش حکومت و مردمدارى و عبادت و سیاست و جهاد و تعلیمات خاص را مورد توجه قرار دهیم. نه فقط هم کتاب بنویسیم، بلکه باید کار هنرى و تبلیغى را با شیوه‏هاى جدید و با استفاده از تکنیکهاى موجود شروع کنیم و نه فقط در جمهورى اسلامى، بلکه در همه‏ى انحاى جهان اسلام، آن را انجام دهیم.

نام و یاد و محبت و حرمت و تکریم این بزرگوار، محور اصلى براى تجمع همه‏ى آحاد مسلمان در همه‏ى دوره‏هاى اسلامى است. هیچ نقطه‏ى دیگرى در مجموعه‏ى دین وجود ندارد که این طور از همه‏ى جهات - هم جهات عقلى، هم جهات عاطفى، هم جهات روحى و معنوى و اخلاقى - مورد قبول و توافق و تفاهم همه‏ى فِرَق و آحاد مسلمین باشد. این، آن نقطه‏ى مرکزى و محورى است.
قرآن و کعبه و فرایض و عقاید، همه مشترکند؛ اما هر کدام از اینها، یک بُعد از شخصیت انسان - مثل اعتقاد، محبت، گرایش روحى، حالت تقلید و تشبّه و تخلق عملى - را به خود متوجه مى‏کند. وانگهى در میان مسلمانها، غالب این چیزهایى که گفته شد، با تفسیرها و دیدگاههاى مختلف مورد توجه است؛ اما آنچه که همه‏ى مسلمانها از لحاظ فکر و اعتقاد و - مهمتر از عاطفه و احساس - وحدت و تفاهم، روى او اشتراک دارند، وجود مقدس پیامبر خاتم و نبىّ‏اکرم حضرت محمّدبن عبداللَّه(صلّى‏اللَّه‏علیه‏واله‏وسلّم) است. این نقطه را باید بزرگ شمرد. این محبت را باید روزبه‏روز بیشتر کرد و این گرایش معنوى و روحى به آن وجود مقدس را باید در ذهن مسلمین و در دل آحاد مردم تشدید کرد.
شما مى‏بینید که در توطئه و تهاجم فرهنگى به اسلام، یکى از قسمتهایى که مورد توطئه‏ى خباثت‏آمیز دشمن قرار مى‏گیرد، همین وجود مقدس و بزرگوار است که در آن کتاب شیطانى(کتاب آیات شیطانی) مورد تهاجم قرار گرفت و نشان داد که توطئه‏ى دشمن در مجموعه‏ى عقاید و عواطف ملت مسلمان، به کجاها ناظر است.

مسلمین و روشنفکران اسلامى باید بر روى شخصیت و تعالیم این بزرگوار و محبّت به این بزرگوار، با دید همه گیر نسبت به اسلام سرمایه گذارى کنند. از جمله عواملى که مى‏تواند محور این وحدت قرار گیرد و همه مسلمین مى‏توانند بر آن اتّفاق نظر کنند، تبعیّت از اهل بیت پیغمبر است. اهل بیت پیغمبر را همه مسلمین قبول دارند. البته شیعه اعتقاد به امامت آنان دارد؛ غیر شیعه، آنان را به معناى امامت در اصطلاح شیعى، امام نمى‏داند، لکن از بزرگان اسلام که مى‏داند، خانواده پیغمبر که مى‏داند، مطّلع از معارف و احکام اسلامى که مى‏داند. مسلمین باید در عمل به کلمات ائمّه علیهم السّلام و اهل بیت پیغمبر، اتّفاق کلمه کنند. این یکى از وسایل وحدت است.

هم خود نبى‏اکرم از لحاظ شخصیت، در اوج قلّه عالم آفرینش است؛ چه در آن ابعادى که براى بشر قابل فهم است، مثل همین معیارهاى عالى انسانى - عقل، تدبیر، هوشمندى، کرم، رحمت، عفو، قاطعیت و از این قبیل چیزها - چه در آن ابعادى که از مرتبه ذهن انسان بالاتر است - ابعاد نشان‏دهنده تجلّى اسم اعظمِ حق در وجود پیغمبر اکرم و مقام قرب پیغمبر به خداى متعال - که ما از اینها فقط نامى و صورتى مى‏شنویم و مى‏دانیم و حقیقت آن را خداى بزرگ و اولیاى بزرگش مى‏دانند و هم پیام آن بزرگوار یک پیام بالاترین و بهترین براى سعادت انسان است؛ پیام توحید، پیام ارتقاء مرتبه انسان و پیام تکامل وجود بشر.
درست است که بشریت، تا امروز توفیق پیدا نکرده است که این پیام را به‏طور کامل در همه ابعادش در زندگى خود پیاده کند؛ ولیکن بى‏گمان حرکت تعالى و ترقّى انسان، یک روز به این‏جا خواهد رسید. این یک نقطه اوج و یک تعالى براى انسان است. با فرض این‏که فکر و فهم بشریت و ادراکات عالى و دانش او رو به پیشرفت است و پیام اسلام، هم زنده است، شکّى نیست که یک روز این پیام، جاى خود را در زندگى جامعه بشرى پیدا خواهد کرد. حقّانیت پیام نبوى، حقّانیت توحید اسلام، درس اسلام براى زندگى و راه اسلام براى سعادت و پیشرفت انسان، بشر را به آن نقطه‏اى خواهد رساند که این جاده روشن و هموار را پیدا کند و در آن قدم بگذارد و پیش برود و تعالى و تکامل خود را بیابد.
آنچه که براى ما مسلمانها مهم است، این است که معرفت خود را نسبت به اسلام و پیغمبر گرامى اسلام، زیاد کنیم. امروز در دنیاى اسلام یکى از دردهاى بزرگ، درد تفرقه و جدایى است. محور وحدت عالم اسلام، مى‏تواند وجود مقدّس پیغمبر - نقطه اعتقاد همه؛ نقطه تمرکز عواطف همه انسانها - باشد. ما مسلمانها هیچ نقطه‏اى را به این روشنى و به این جامعیت - مثل وجود مقدّس پیغمبر - نداریم؛ که هم مسلمانها به او معتقدند، هم علاوه بر اعتقاد، یک پیوند عاطفى و معنوى، دلها و احساسات مسلمانان را به آن وجود مقدّس، متّصل کرده است. این بهترین مرکز وحدت است.
تصادفى نیست که ما مشاهده مى‏کنیم در این سالهاى اخیر، مثل دوران قرون وسطى‏ و دوران تحلیلهاى مغرضانه مستشرقین،نسبت به ساحت مقدس نبى‏اکرم اهانت روا مى‏دارند. در دوران قرون وسطى‏ کشیشان مسیحى در نوشته‏ها، گفتارها و کارهاى هنریشان و در دورانى که تاریخ نویسى مستشرقین باب شد، همانها در آثارشان به شخصیت پیغمبر اکرم اهانت مى‏کردند. در قرن گذشته هم باز دیدیم که مستشرقین غیرمسلمانِ غربى یکى از نقاطى را که مورد تشکیک و در مواردى مورد اهانت قرار دادند، شخصیت مقدس و مبارک نبى‏اکرم بود!
مدتها فاصله شده بود؛ ولى اخیراً باز شروع کردند. در چند سال اخیر، انسان یک تهاجم مطبوعاتى و فرهنگى پلید و شومى را در اکناف عالم نسبت به شخصیت نبى‏اکرم صلّى‏اللَّه‏علیه‏وآله‏وسلّم مشاهده مى‏کند. این کار مى‏تواند حساب شده باشد؛ چون به این نقطه توجّه شده است که مسلمانان مى‏توانند برگرد محور وجود مقدّس نبى‏اکرم و اعتقاد و محبت و عشق به او جمع شوند. لذا آن مرکز را مورد مناقشه قرار مى‏دهند.
علماى اسلام، روشنفکران مسلمان، نویسندگان، شعرا و هنرمندان در دنیاى اسلام، امروز وظیفه دارند تا آن‏جایى که توان آنها اجازه مى‏دهد، شخصیت نبى‏اکرم و ابعاد عظمت این وجود بزرگ را براى مسلمانان و غیر مسلمانان ترسیم کنند. این امر به اتّحاد امت اسلامى و به خیزشى که امروز در نسلهاى جوان امت اسلام به سوى اسلام مشاهده مى‏شود، کمک خواهد کرد.